De Andere Wereld heeft een boeiend gesprek met Matthias Desmet gevoerd. Is het einde van een wetenschappelijke discussie in zicht? Academici die tot “ongewenste onderzoeksresultaten” komen, of een mening zijn toegedaan die de gevestigde orde niet welgevallig is, komen in de problemen. Ze krijgen ontslag, hun boek wordt geboycot of verboden, de media keren zich tegen hen etc. Matthias Desmet stuurde de link naar het gesprek rond met de volgende introductie:
Beste vrienden en volgers,
in link hieronder een gesprek met Ad Verbrugge en Marlies Dekkers. Het gaat over het waarom van het verbieden en van mijn boek in de colleges cultuur- en maatschappijkritiek. En ruimer: waarom zweeg men mijn boek eerst een half jaar dood in de media? Ad noemt het boek een mogelijke ‘neutronenbom’ voor de gevestigde orde. Dat kan, maar dan een bom van speciale aard. Ik heb mijn boek namelijk in een heel rustige stijl geschreven. Dat is ook de reden waarom het in een aantal opzichten werkt. Mensen hebben me al vaak laten weten dat ze het boek cadeau hadden gegeven aan kennissen die volop in het ‘dominante verhaal’ geloofden en na het lezen van het boek het gevoel hadden dat de schellen hen van de ogen vielen.
Dat komt, denk ik, doordat het boek de mensen de kern van het probleem toont: de crisis van onze maatschappij is uiteindelijk een crisis op vlak van autoriteit. Onze samenleving stelt haar geloof in iets waarvan ze denkt dat het ‘de wetenschap’ is. Maar datgene dat zich als wetenschap profileert, is in werkelijkheid eerder het tegendeel van wetenschap. Het is een blinde ideologie die onder andere elke vorm van dialectiek – van stem en tegenstem – probeert te onderdrukken via censuur en cancelling.
En daar komt nog een probleem bovenop. Wetenschap is zonder twijfel een van de grootste prestaties van de mensheid, maar ze is niet geschikt om het ultieme, leidinggevende principe te zijn in het leven. De kern van het leven onttrekt zich aan elke vorm van rationalisatie. De wetenschap zélf heeft ons dat op magistrale wijze getoond. Het probleem is dus dubbel: enerzijds een verregaande verwording van wetenschap tot wetenschapsideologie, anderzijds een te groot gewicht toekennen aan rationele/wetenschappelijke kennis.
Het boek legt die problemen met het dominante vertoog in onze samenleving op een heel toegankelijke manier uit. En dat zorgt bij mensen die zich identificeren met dat vertoog inderdaad voor onrust en angst. Dat is menselijk. Iedereen ervaart angst als het eigen wereldbeeld wankelt. Soms kan dat wereldbeeld opgelapt worden en kan het nog een tijdje verder. Maar in dit geval, in deze tijden, zal dit niet lukken. Dat is mijn bescheiden mening.
We zijn toe aan een ‘metafysische omwenteling’, om de woorden van Michel Houellebecq te gebruiken. We maken het einde mee van een cultuur die in rationele kennis haar fundament zoekt, van een wereldbeeld dat het universum als een dode machine beschouwt. We moeten ons rationele begrip zo ver en zo trouw mogelijk volgen. En als we dat doen, komen we inderdaad aan de grens ervan uit en krijgen we uitzicht op iets wat elke vorm van rationeel begrip transcendeert en een werkelijke basis kan vormen voor het menselijke bestaan en een echt menselijk samenleven. Men kan krampachtige pogingen ondernemen om dit te beletten – zoals het verbieden van boeken en censureren van stemmen in de publieke ruimte – maar niets is uiteindelijk opgewassen tegen de onstuitbare, vernieuwende vloed van het leven zelf.
Luister maar eens naar de conversatie met Ad en Marlies!