Het uitrollen van de maatregelen is heel gestroomlijnd verlopen. Dat komt waarschijnlijk omdat men voordat de pandemie uitbrak al precies wist wat er gedaan moest worden. Het beleidsdraaiboek Influenzapandemie lag al klaar sinds juli 2004.1 Een goede zaak dat er een beleidsdraaiboek is zult u zeggen, maar waarom is het dan al die tijd niet gebruikt? In de winter van 2017/2018 was de oversterfte van 9400, in 2016/2017 was de oversterfte 7500 en in 2014/2015 was de oversterfte 8600.2 Het was kennelijk allemaal géén reden om scholen te sluiten en ons druk te maken over een 1,5 meter maatschappij.
Maar toen het ‘nieuwe’ coronavirus uitbrak gingen de maatregelen al van start op het moment dat de sterfte in Nederland nog onder de 200 was, en zelfs wereldwijd het aantal sterfgevallen niet eens in de buurt kwam van de normale jaarlijkse sterfte aan te griep.2 Wat is er toch zo bijzonder aan dit Corona-virus?
De onderstaande tekst bestaat uit citaten uit het ‘Beleidsdraaiboek Influenza pandemie’, dat 16 jaar geleden is opgesteld. Het hele rapport kunt u hier lezen.
Beleidsdraaiboek Influenzapandemie – 2014
Dit document beschrijft de kaders waarop in Nederland omgegaan wordt met de dreiging van een influenzapandemie. De WHO en EU dringen erop aan dat ieder land zich door middel van draaiboeken voorbereidt op een mogelijke influenzapandemie. De planvorming rond dit onderwerp heeft al een aanvang genomen in 1997 toen in Hong Kong een nieuwe variant van influenza opdook en personen ziek maakte.
De WHO verwacht dat tijdens een pandemie naar schatting 20-25% van de bevolking ziek zal worden. Tijdens een normale influenza-epidemie is dit 5-20%.
Pg 10: Maatregelen als het sluiten van scholen en het afgelasten van grote evenementen kunnen effectief zijn in het afremmen van de verspreiding van de ziekte. Er is een scenario denkbaar dat mensen zullen gaan hamsteren en zich in huis opsluiten om niet ziek te worden. Mensen die wel naar hun werk willen gaan zullen door zorgtaken (verzorgen van zieke huisgenoten, opvang van kinderen) niet meer naar hun werk kunnen gaan. (Vitale) beroepen zullen hierdoor onderbezet kunnen worden.
Pg 12: 3. Fasering (conform WHO)
FASE 4: Een tweede of meerdere influenzagolven. (Die nog meer slachtoffers kan veroorzaken dan de initiële pandemiegolf!)
Pg 22: (fase 4) 4.4.2 Wat doet de EU
Continueert acties die in eerdere fasen zijn ingezet.
Bied, indien voorradig vaccin op grotere schaal aan.
Overweeg sluiting van scholen en het verbieden van massabijeenkomsten.
Pg 23: 4.5.1 Wat doet de WHO
De WHO bepaalt en geeft aan wanneer de pandemie geëindigd is.
Pg 26: Fase 1 tot en met 4
1. De start van een pandemie, met consistente epidemische patronen in meer dan een land of een regio.
2. Uitbraken en epidemieën in meerdere regio’s en met een uitwaaierend verspreiding patroon in het buitenland of in Nederland
3. De toename van de influenza activiteit in een regio is gestopt en neemt af terwijl elders in de wereld nog steeds sprake is van influenza activiteit
4. Een tweede of meerdere influenza golven
Pg 30: Surveillance van bruto sterftecijfers
Naast de bovenstaande systemen, die informatie opleveren over trends in het voorkomen van influenza, leveren de bruto sterftecijfers CBS een ruwe indicatie van de ernst van het influenzaseizoen: tijdens een influenza-epidemie worden er meer sterfgevallen waargenomen dan gebruikelijk is voor een vergelijkbare periode zonder influenza. Dit verschijnsel wordt oversterfte genoemd. Schattingen van de mortaliteit tijdens een normale griepepidemie lopen van 250 tot 2000 sterfgevallen per jaar met influenza als primaire doodsoorzaak. Daarnaast sterven er mensen aan complicaties van influenza (zoals virale en m.n. bacteriële pneumonie) tijdens een epidemie.
Pg 31: Door vermenging van influenza A virussen uit vogels en mensen of door aanpassing van vogel influenzavirussen kan echter een nieuw influenza A virus ontstaan, waarbij het oppervlak bestaat uit H- en N- eiwitten waartegen niemand immuniteit heeft kunnen opbouwen. Dit kan leiden tot een massale epidemie omdat de groep personen die gevoelig is voor de virusinfectie vele malen groter is. Ook kan het verloop van de infectie ernstiger zijn.
Pg 35: Pandemisch vaccin
De ontwikkeling en productie van een pandemisch vaccin volgt in grote lijnen eenvoudigweg de jaarlijkse ontwikkeling en productie van interpandemisch vaccin. Min of meer toevallig vallen de pandemische dreiging, een toename van de industriële productie capaciteit voor influenza vaccin en verbetering van productie technologie voor influenza vaccin samen.
In principe kan het vaccin pas ontwikkeld en geproduceerd worden als de pandemie een feit is en een vaccinstam op basis van een veldisolaat beschikbaar.
Nederland zal middels een Europese Aanbesteding een optie op productiecapaciteit voor en aankoop van 20 miljoen dosis vaccin nemen.
Vaccin is naar verwachting pas beschikbaar als Fase 2 niveau 2 (pandemie in Nederland) al actueel is
Pg 37: Eén van de meest voorkomende secundaire complicaties bij griep is pneumonie ten gevolge van een pneumokokken infectie. Bij eerdere griepepidemieën en pandemieën was dit soms in 50% van de gevallen de oorzaak van overlijden.
De vaccinatie met het pneumokokkenvaccin in de voorbereiding op een influ
enzapandemie wordt momenteel heroverwogen door de Gezondheidsraad
Pg 41: Boodschap
De Nederlandse bevolking moet weten:
• wat een pandemie is;
• hoe lang die ongeveer duurt;
• wat de gezondheidsrisico’s zijn voor wie;
• hoe groot de kans op besmetting is;
• welke maatregelen men zelf kan nemen;
• waar het eventuele vaccin of de antivirale middelen te verkrijgen zijn;
• voor wie de antivirale middelen bedoeld zijn
• waarop de keus van inzet van schaarse middelen gebaseerd is
• en welke maatregelen de overheid neemt tegen de pandemie.
Pg 52: Distributie vaccin
Het vaccin kan conform het draaiboek massavaccinatie pokken worden verspreid.
Indien voldoende vaccin beschikbaar is kan mogelijk de beveiliging naar een lager niveau te brengen.
Bronnen:
1. http://www.fao.org/docs/eims/upload/221499/national_plan_ai_nld_dutch.pdf
2. https://www.volksgezondheidenzorg.info/onderwerp/influenza/cijfers-context/sterfte (klik op jaar voor pop-up op de website zelf: oversterfte 9.400)
Over de auteurs:
Ellen Vader verzamelt, onderzoekt en verspreidt informatie over vaccins en aanverwante onderwerpen, en is moderator van de FB-groep van Vaccinvrij
Door Frankema is moeder van twee ongevaccineerde, inmiddels volwassen kinderen, schrijfster van het boek ‘Vaccinvrij – ouders, artsen en wetenschappers over vaccins en vaccinvrij opgroeien’, en initiatiefneemster van de stichting Vaccinvrij.