Op donderdag 4 oktober 2018 is er door het ministerie van VWS een ‘consultatiebijeenkomst’ georganiseerd over vaccinaties. CB-artsen, en gezondheidsautoriteiten werden uitgenodigd om mee te denken over acties voor een toekomstbestendig Rijksvaccinatieprogramma. De focus lag op het tegengaan van een dalende vaccinatiegraad. Maar zou de focus niet eerst moeten liggen op het overleggen van het wetenschappelijke bewijs waar ouders nu al jaren om vragen?
De vaccinatiegraad daalt, en de hoofdreden is dat vaccins bijwerkingen hebben en dat veiligheidsnormen en onafhankelijk wetenschappelijk bewijs dat vaccineren veilig is voor ouders niet te vinden is.
WOB-verzoek
Op 24 augustus is er vanuit de Stichting Vaccinvrij een WOB-verzoek gestuurd naar het ministerie van VWS en het RIVM. Het doel is het wetenschappelijk bewijs, en/ of de documenten die aantonen dat overheidsinstanties zichzelf ervan verzekerd hebben, en dus kunnen garanderen dat vaccineren veilig is, boven water te krijgen.
Uit de brief komt het volgende citaat:
‘Helaas is er veel maatschappelijke onrust. Steeds meer ouders denken dat ze binnenkort verplicht zullen worden om vaccins in te moeten laten spuiten bij hun kinderen, terwijl zij ervan overtuigd zijn dat dit ernstige bijwerkingen kan hebben. Dit is uiteraard een onhoudbare situatie en bovendien niet nodig. De bezorgdheid van de ouders kan worden opgelost als het wetenschappelijke onderzoek dat de angst van de ouders kan wegnemen openbaar wordt gemaakt.’
Zou de overheid niet haar uiterste best moeten doen om doen ouders gerust te stellen met wetenschap, in plaats van onder druk te zetten?
Steeds meer ouders willen bewuste keuzes maken. Ze komen erachter wat er in vaccins zit, en de logische vraag is of dat geen kwaad kan. Deze – voor velen onbeantwoorde vraag – in combinatie met de evenzovele verhalen van ouders die ervaringen hebben dat vaccineren wel degelijk ernstige schade kan veroorzaken versterken de wens om mee te kunnen denken en zelf te beslissen. Daarvoor moeten we het volgende kunnen bepalen:
1. Hoe groot is de kans op sterfte of blijvende schade als gevolg van (een complicatie bij) een infectieziekte?
2. Hoe groot is de kans op sterfte of blijvende schade als gevolg van (een bijwerking van) een vaccin?
En daarvoor hebben we informatie nodig. De behoefte aan gemakkelijk toegankelijke en transparante wetenschap, en vooral ziekte,- en sterftecijfers wordt steeds groter. Waarom wordt daar niet in voorzien?
Consultatiebijeenkomst
Van Kees Jan Donkers ontving ik de ‘onderstaande terugblik op de consultatiebijeenkomst’. Donkers werkt al ruim 30 jaar voor bedrijven en overheden op het vlak van tekst, communicatieconcepten, gezamenlijke gedachtenvorming, training en coaching. Hij helpt teams en professionals helder te krijgen wat er te doen en te vertellen is, en heeft op uitnodiging deelgenomen aan deze dag.
De onderstaande terugblik geeft opmerkingen en ideeën weer die op de consultatiebijeenkomst zijn geopperd. Ze zullen dienen als input voor de brief over vaccinaties die de staatssecretaris aan de Tweede Kamer zal zenden.
Terugblik consultatiebijeenkomst Vaccinatie Donderdag 4 oktober, 13.00 – 17.00 uur
Op donderdag 4 oktober gingen ruim 50 professionals vanuit verschillende organisaties met elkaar in gesprek over de dalende vaccinatiegraad en acties voor een toekomstbestendig Rijksvaccinatieprogramma. Na een bevlogen inleiding van dagvoorzitter Hedwig te Molder, een hartelijk welkomstwoord van Ciska Scheidel (directeur Publieke Gezondheid, ministerie van VWS), en een korte presentatie van Hans van Vliet (programmamanager RVP, RIVM) over het RVP en de uitdagingen waar we voor staan, ging men in vier thematafels uiteen:
1) Voorlichting en communicatie
2) Rol professionals
3) Pubers en HPV
4) Kinderdagverblijven
Doel van de bijeenkomst was zoveel mogelijk input en inspiratie ophalen, en dat is gelukt! Er zat enorm veel energie in de verschillende groepen en er werden dan ook veel ideeën geopperd om mee aan de slag te gaan. Hieronder zijn er enkele uitgelicht.
Het goede gesprek
Binnen de vier thematafels was veel aandacht voor het goede gesprek. Ouders gaan zelf op zoek naar informatie over vaccinatie. Zij moeten de ruimte voelen om vragen te stellen. Meer behoefte om vragen te stellen is niet negatief – het is goed dat men kritische vragen stelt en een afweging maakt op basis van betrouwbare informatie. In de spreekkamer moet dan ook ruimte zijn voor deze dialoog.
Het goede gesprek zouden we op verschillende plaatsen kunnen voeren. Ideeën die zijn geopperd:
* Prenatale vaccinatieconsulten op indicatie door de JGZ na verwijzing door verloskundige;
* Meer ruimte voor 1 op 1 gesprekken tussen ouders en professionals;
* (thematische) groepsgesprekken, bijvoorbeeld bij de GGD of buurtcentra;
* Online: Zet in op objectieve, duidelijke en goed vindbare informatie en snel antwoord op vragen die online worden gesteld. Bijvoorbeeld via een webcare team met professionals.
* Benut de rol van docenten op zowel basisschool als middelbare school in het gesprek over vaccineren.
* Ga met ouders in gesprek over aanpassingen in het vaccinatieschema als zij daar om vragen en geef hen hierin keuzevrijheid/keuzegevoel, ook door informatie te geven over extra vaccinaties op maat die in Nederland verkrijgbaar zijn, met informatie wat de mogelijkheden en consequenties zijn van het aangepaste schema.
Informatievoorziening
Er was aandacht voor het belang van beschikbaarheid en vindbaarheid van betrouwbare informatie die op kan tegen de stroom van berichtgeving van de antivaccinatie groepen. Over de huidige informatievoorziening werd gezegd dat de website van het RIVM te veel onderaan staat als je zoekt en dat de informatie van de overheid te veel op propaganda lijkt. Ook geldt dat RIVM als één bron staat tegenover een veelheid aan antivaxx websites. Professionals kunnen zich meer uitspreken (via statements op de website van beroepsgroepen, #ikvaccineer, op andere manieren met sociale media, of zelfs met buttons). Ook anekdotes en story telling werden als belangrijke middelen gezien om bijvoorbeeld voorlichting te geven. Om ouders vertrouwen te geven in vaccinaties en de veiligheid kan een onafhankelijke instantie zoals Lareb een rol spelen of kan onderzoek worden gedaan naar mythen en vooroordelen.
Voor goede voorlichting kan het ook handig zijn als er kant en klare pakketten beschikbaar zijn. Bijvoorbeeld een vaccinatiekoffer ter ondersteuning van gemeenten, met lokale vaccinatiegraadcijfers en antwoorden op veel gestelde vragen over vaccinaties.
Daarnaast zouden mediaprogramma’s over vaccinatie en een pro-actieve benadering van de pers (in plaats van alleen reageren op vragen) een rol kunnen spelen.
Professional als rolmodel
Professionals vervullen een belangrijke rol bij de voorlichting over vaccinatie. Om professionals goed voor te bereiden op het goede gesprek moeten we de opleiding niet alleen richten op het geven van voorlichting, maar ook op het stellen van vragen aan de ouder. Dat kan helpen om het gesprek met ouders, juist ook die willen afwijken van het RVP, aan te gaan. Maatwerk wordt door ouders in sommige groepen als een belangrijke voorwaarde ervaren voor deelname aan het RVP, Die ruimte wordt niet altijd gevoeld bij het gesprek met de professional.
Kinderdagverblijven
Wat naar voren kwam tijdens de gesprekken tussen aanwezigen is dat de kinderopvang niet moet worden gebruikt om een keuze over vaccinatie af te dwingen. Men vindt het niet wenselijk als de kinderopvang optreedt als controleur voor een eventuele vaccinatieplicht, dat wringt volgens enkelen met de vertrouwensrelatie die je hebt met de ouders. Aanwezigen zijn van mening dat wanneer de overheid hier een standpunt over inneemt je voorkomt dat discussie plaatsvindt tussen ouders onderling en kinderdagverblijven
Ook hier is veel aandacht voor het goede gesprek en doelgroepgerichte communicatie. Andere oplossingsrichtingen waar men aan zou kunnen denken zijn bijvoorbeeld een zogenaamd opting out mechanisme; in de basis wel vaccineren, maar als een ouder daar bezwaar tegen heeft kun je bijvoorbeeld op consult bij de huisarts of een kinderarts om hierover het gesprek te voeren. Ook hierbij is maatwerk belangrijk. Andere opties die worden genoemd zijn een financiële prikkel (bijvoorbeeld koppelen aan de kinderbijslag) en de mogelijkheid om kinderen te weigeren die niet meedoen aan het RVP op de kinderopvang.
Wat duidelijk naar voren kwam in deze sessie was dat het aanbod anders moet, flexibeler, op meer momenten, zodat ouders of de pubers zelf kunnen beslissen of ze dit gewoon in het rijtje vaccinaties mee willen nemen (begin bij 9 jaar) of dat ze het willen koppelen aan seksueel actief worden als ze daar zelf aan toe zijn. Daarnaast moet in het aanbod ook een persoonlijk gesprek opgenomen worden voor diegene die daar behoefte aan heeft. Bereid dit voor zodat je er klaar voor bent als er een besluit wordt genomen over de HPV-vaccinatie voor jongens. Bij HPV spelen specifieke communicatie aspecten, de beloning is onduidelijk en ver weg. Maak gebruik van ervaringsverhalen, niet alleen van vrouwen (moeders) die overleden zijn aan baarmoederhalskanker maar ook over de problemen die de behandeling van de voorstadia van deze kanker met zich mee kan brengen, zoals onvruchtbaarheid of een veel groter risico op vroeggeboorte, over genitale wratten en keelkanker. De HPV-vaccinatie hoort onder het kopje gezond eten, niet roken of drinken en wel veilige seks hebben. Maak gebruik van informatiekanalen die aansluiten bij de leeftijd van de doelgroep (leer die doelgroep eerst even kennen). Kan de huisarts er in het pilgesprek over praten? Staat het bij Sense op de site? Is er een goed lespakket?
En wat als ouders gewoon zelfstandig een beslissing willen maken? Wat als ze bijvoorbeeld behoefte hebben aan transparant, onafhankelijk, wetenschappelijk bewijs dat vaccineren veilig is? Wanneer wordt daarin voorzien?
Voor meer informatie over het WOB-verzoek, ga naar de betreffende pagina op de site met uitleg en de volledige tekst.
Over de auteur: Door Frankema is schrijfster van het boek: ‘Vaccinvrij – ouders, artsen en wetenschappers over vaccins en vaccinvrij opgroeien’ en initiatiefneemster van de Stichting Vaccinvrij